Waar vind je in Nederland de hoogste berg? Waar is het onder water een paradijs op aarde? En waar tref je boven water de resten van één van de grootste handelscentra van de slavernij, waar de geschiedenis nog overal ademt. Dit zijn de BES eilanden, Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Een klein stukje ‘tropen’ dat sinds 10-10-2010 onderdeel is van Nederland, als bijzondere gemeenten, ook wel Caribisch Nederland genoemd.
Nergens is de zorg in Nederland ‘internationaler’ dan hier. De invloed van taal en cultuur uit Latijns-Amerika en de VS vermengt zich er met die van Nederland. De voertaal is Papiamento op Bonaire terwijl op de bovenwindse eilanden Sint Eustatius (ook wel Statia genoemd) en Saba vooral Engels wordt gesproken. Tropische ziekten zoals Zika, Dengue en Chigungunya komen er voor en verwoestende orkanen zoals Irma in 2017 razen geregeld over.
Alle drie hebben de eilanden volstrekt eigen kenmerken, niet alleen als eiland maar ook in de gezondheidszorg en de huisartsenzorg in het bijzonder. De afgelopen jaren mocht ik dit van nabij meemaken, als buddy van Fazal Baboe, één van de huisartsen van Sint Eustatius. Het 4theBEST programma, bracht huisartsopleiders uit Nederland en huisartsen van de BES op een unieke manier samen, in een meerjarig scholingsprogramma, georganiseert door de vakgroep Huisartsgeneeskunde van het AMC. U leest erover in het verslag van Gijs Baaten.
Bonaire heeft een klein ziekenhuis, een huisartsenpost en een aantal zelfstandige huisartspraktijken verspreid op het eiland. De huisartsen komen er van Cuba, de Antillen, Zuid-Amerika of Nederland. Op Sint Eustatius en Saba doen de huisartsen eigenlijk gewoon alles. Preventieve zorg, moeder & kindzorg, deels bedrijfsgeneeskunde, huisartsenzorg, trauma en acute opvang en ziekenhuiszorg in hun kliniek, met oa eigen röntgen en echo-apparatuur. Fazal en Sharda Baboe heb ik leren kennen door het 4theBEST programma. Zij wonen op Sint Eustatius en vertellen in de interviews over hun zeer gevarieerde dagelijks werk vol uitdagingen.
Kees van der Post werkt sinds 2019 op Bonaire en was ook betrokken bij het 4theBEST programma. Hij schrijft over het werken op het eiland voor patiënten met heel verschillende verwachtingen omdat ze (ook) de zorg van buiten het eiland gewend zijn. Laveren tussen deze verwachtingen, gezondheidssystemen en je eigen waarden en inzichten, waaronder de NHG standaarden, is niet altijd makkelijk.
De Covid19 pandemie trekt een zware wissel op de eilanden. Het toerisme lag grotendeels stil. Vooral voor Bonaire was dat zwaar, het eiland ging meerdere keren in lockdown. Het nieuws van het overlijden van Michael Hermelijn, één van de huisartsen op het eiland, aan corona in oktober 2020, sloeg in als een bom. Het greep de eilandbewoners en ons als ‘4theBEST’ collega’s heftig aan. Inmiddels wordt er druk gevaccineerd en is 70% van de bevolking op Bonaire al één keer gevaccineerd. Waar Saba de hoogste vaccinatiegraad binnen Nederland kent, met meer 85% van de volwassenen, is de bereidheid op Sint Eustatius om zich te laten vaccineren een stuk lager. Dat op het eiland nog niemand ernstig ziek is geworden, speelt wellicht mee. Dat is jammer, want de risicofactoren op ernstig verloop van een Covid19 infectie zijn er wel volop.
In 2018 publiceerde het RIVM de uitkomsten van de Health Study, een onderzoek naar de gezondheidstoestand in Caribisch Nederland. Er zijn relatief weinig zware rokers en vrouwen roken en drinken er veel minder dan mannen. Dat is het goede nieuws. Maar het slechte nieuws is … dat 6 op de 10 inwoners er overgewicht heeft. Op Sint Eustatius heeft zelfs maar liefst 46% van de vrouwen obesitas. Van alle volwassen eilandbewoners heeft 76,2% van de vrouwen en 59,2% van de mannen er overgewicht danwel obesitas*. Nergens anders binnen Nederland zijn deze cijfers hoger.
Groente en fruit worden op het eiland vrijwel niet verbouwd en moeten dus worden geimporteerd. Dat maakt fastfood veel goedkoper dan gezond eten. Daarnaast maakt het warme klimaat dat sporten en bewegen minder aanlokkelijk zijn. Hoewel, er zijn eilandbewoners die geregeld de Quill beklimmen, een vulkaan met krater van 601 meter hoogte. Het eiland kent ook, met bijna 10%, een zeer hoog percentage mensen met diabetes type 2. Grote uitdagingen voor de huisartsenzorg op de eilanden, waar we binnen het 4theBEST programma ook de nodige aandacht aan hebben besteed.
Uitzicht vanaf de top van de Quill op eiland Sint Eustachius (DW Koetsier)
Gijs Koot en Joka Blauboer hebben 15 jaar op Saba gewerkt en kijken in hun verhaal terug op deze periode waarin er veel is veranderd.
Nieuwsgierig geworden? Dat hoop ik natuurlijk! Want de eilanden zijn uniek, het werk is er uitdagend en boeiend en veel te weinig bekend bij huisartsen in het ‘koude deel’ van Nederland. Deze nieuwsbrief neemt je mee naar de BES eilanden. Wie weet wekt het je belangstelling om er ook te komen werken? Want ook dat kan en is nodig! Zo is er nu een vacature voor Saba.
David Koetsier