Suikerdokter in Suriname. Willemijn Leeuwen
Na het eerste jaar van mijn tropenopleiding in Friesland te hebben doorgebracht kreeg ik last van tropenkriebels en kon ik een aanvullend onderdeel in Suriname regelen. Een half jaar als SEH-arts aan het werk in het streekziekenhuis van Nieuw Nickerie, met zo’n 14.000 inwoners een van de grotere steden van Suriname. De Tropen: wat zag ik ernaar uit maar spannend vond ik het ook wel. Denkend aan mijn coschap in Tanzania zag ik voor mij hoe ik smeuïge wonden waar de maden uit kropen zou ontsmetten, onderwijl met kinine strooiend om de malariagevallen te behandelen. Mijn omgeving drukte me op het hart geen TB of hiv op te lopen. De Tropen. Wellicht zou ik nog wormen en parasieten tegenkomen waar ik zelfs nog nooit van gehoord had. Het Oxford Handbook of Tropical Medicine en mijn aantekeningen van de onderwijsdagen over tropengeneeskunde mochten in mijn bagage zeker niet ontbreken. Op de tropenpoli in het AMC kwam de eerste deceptie: malariaprofylaxe was niet nodig werd mij verzekerd. Gelukkig was er nog dengue en chikungungya om toch een exotisch tintje aan mijn bestemming te geven. En een spannend nieuw virus, zika. Zouden de ziekenhuisgangen daar bezaaid liggen met zika-gevallen? Eenmaal in Nickerie blijken de bedden zich te vullen met patiënten met torenhoge bloedsuikers, tensies en creatinines. Vergeet de kinine: insuline en Lasix wordt hier uitgedeeld. In plaats van thoraxfoto’s op TB-haarden te screenen speur ik naar ST-elevaties op ECG’s. Af en toe meldt een patiënt met zika-symptomen zich en wordt dan met paracetamol naar huis gestuurd. De cowboyverhalen die ik naar het thuisfront dacht te mailen moet ik dus enigszins bijstellen. De doorsnee Nickeriaan loopt voor het vijftigste levensjaar rond met diabetes en hypertensie en niet zelden vindt voor het zestigste een eerste CVA of myocard infarct plaats. Waarom? Zoals in veel landen is de incidentie van obesitas in Suriname de afgelopen decennia enorm gestegen. Uit het STEPS onderzoek, een onderzoek in de vorm van vragenlijst, metingen en bloedonderzoek waaraan 5700 Surinamers uit alle districten meewerkten blijkt dat gemiddeld 11% van de Surinamers diabetes heeft. In Nickerie is dat 16.3%. De verschillende culturele stromingen van de smakelijke Surinaamse keuken hebben een ding gemeen: veel zoet, zout en vet. Een maaltijd is niet compleet zonder een handvol Maggiblokjes. Een flesje ‘sap’ bevat algauw 40 gram suiker en de verrukkelijke baka bana’s zijn uitermate bevorderlijk voor de lichaamsrondingen. Suriname is een middeninkomensland en ondanks de devaluering van de SRD kan klaarblijkelijk elke Surinamer zich nog steeds een auto veroorloven. Lichaamsbeweging doe je hier niet voor je plezier. De overheid doet haar best om de mensen in beweging te krijgen, sport wordt gesubsidieerd, in de kranten staan zo nu en dan voedingsadviezen en in Nickerie wordt eens per week de weg rondom het centrale plein afgesloten voor de vrijdagavondloop. In Nickerie speelt nog mee dat het merendeel van de populatie van Hindoestaanse afkomst is, een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van diabetes op jonge leeftijd. Volgens het STEPS onderzoek heeft 18.7% van de Surinamers van Hindoestaanse afkomst diabetes. Diabetes wordt traditioneel gezien als een welvaartsziekte maar tegenwoordig komt meer dan 70% van de diabetespatiënten uit laag- en middeninkomenslanden, niet gediagnosticeerde gevallen buiten beschouwing gelaten. De zogenaamde obesitasepidemie speelt hier een grote rol in maar de situatie is complexer dan dat. Meer dan de helft van de diabetespatiënten heeft geen overgewicht. Van kinderen wiens moeder ondervoed was tijdens de zwangerschap is bekend dat zij een grotere kans op diabetes en hartvaatziekten hebben later in hun leven, zeker als zij in een omgeving zonder schaarste opgroeien. Mensen van etnisch Hindoestaanse afkomst hebben zoals gezegd een genetische predispositie op diabetes. Wereldwijd ziet men dat diabetes op steeds jongere leeftijd voorkomt. Veel factoren blijven nog onopgehelderd. Die Tropen waar ik over fantaseerde veranderen: non communicable diseases vormen een steeds groter deel van de burden of disease.
Ook de rol van de tropenarts verandert dus: mijn cowboyverhalen gaan nu over reanimatie bij hartinfarcten, knalbenauwde astma cardiales en hypo- en hyperglycemieën bij mensen die hun insuline niet of verkeerd gebruiken. Integratie van non communicable diseases in de tropenopleiding is onontbeerlijk en gebeurt deels al. Maar laten we vooral zoveel mogelijk voorkomen dat deze patiënten naar het ziekenhuis moeten komen. Het belang van een gedegen eerstelijnszorg is evident. Huisartsenpraktijken zijn er wel maar de openingsuren van de praktijken zijn vaak beperkt, er zijn veel patiënten per praktijk en een huisartsenopleiding is er (nog) niet dus de kwaliteit van geboden eerstelijnszorg loopt sterk uiteen. Dus tropenartsen en huisartsen van Suriname én daarbuiten: verenigt u! Bron: Nationaal STEPS onderzoek Suriname, resultaten januari 2014
http://www.who.int/chp/steps/Suriname_2013_STEPS_Report.pdf
